Tuy nhiên, với diễn biến phiên tòa hơn 2 tuần qua cho thấy, với sự cộng hưởng của mạng xã hội đã tạo ra những luồng bão dư luận vượt khỏi tính chất một phiên tòa xét xử vụ án kinh tế, tham nhũng thông thường, trong đó rất nhiều vấn đề bị thổi sai lệch bản chất vụ án, đẩy vấn đề đi quá xa. Các thế lực xấu lợi dụng vụ án này suy diễn, xuyên tạc thành “vấn đề chính trị, nội bộ”, từ đó ra sức đả kích, bôi nhọ chế độ…
Từ vụ án này, có mấy vấn đề đặt ra:
Thứ nhất, lần đầu tiên trong lịch sử tố tụng, ông Đinh La Thăng – người từng là Ủy viên Bộ Chính trị bị truy tố, xét xử trước tòa. Tuy nhiên, dư luận lại suy diễn sai lệch về tư cách chính trị của ông Đinh La Thăng khi phạm tội. Ông Đinh La Thăng bị truy tố với các sai phạm trong thời gian ông là Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN), giai đoạn 2007-2011.
Việc xem xét trách nhiệm hình sự đối với ông Đinh La Thăng khi ông với tư cách lãnh đạo một tập đoàn, hoàn toàn không phải với tư cách một Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Bộ Chính trị. Tuy nhiên, rất nhiều mạng đã suy diễn nhân thân ông Đinh La Thăng, đánh lận giữa tư cách lãnh đạo doanh nghiệp với tư cách Ủy viên Bộ Chính trị. Từ đó, nhiều bài viết phê phán hành vi sai phạm của ông Đinh La Thăng trong vai trò Ủy viên Bộ Chính trị rồi quy kết, suy diễn có tính áp đặt, chủ quan.
Thứ hai, một xu hướng phổ biến lan tràn trên mạng xã hội, đó là thay cho việc đưa thông tin theo diễn biến phiên tòa, theo bản chất vụ án thành sự tung hô như người hùng. Ở đây, dư luận đã chạy theo bề nổi về những gì ông Đinh La Thăng thể hiện khi làm Bộ trưởng Bộ GTVT và Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh. Thực tế, trong giai đoạn này (2011-2017), ông đã làm được rất nhiều việc, ở cả hai cương vị trên đều thể hiện là người lãnh đạo xông xáo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, tạo được hình ảnh rất ấn tượng trong xã hội. Tuy nhiên, với một ông Đinh La Thăng khi làm Chủ tịch PVN thì thời gian đó, dư luận ít biết đến và những sai phạm này chỉ có thể được xác định qua các kết luận của cơ quan tiến hành tố tụng.
Dư luận lại đang nhìn nhận vụ án với hình ảnh ông Bộ trưởng, ông Bí thư Thành ủy năng động, xông xáo, nhiệt huyết mà quên đi những cáo buộc VKS luận tội. Sự nhầm lẫn này rất tai hại, khiến người ta có cách nhìn không đúng về phiên tòa. Đó là từ việc bày tỏ lòng ngưỡng mộ ông Đinh La Thăng rồi quay sang đặt nghi vấn về việc xét xử của cơ quan tiến hành tố tụng, biến việc chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước thành vấn đề chính trị, nội bộ. Từ chỗ lẽ ra phải lên án hành vi tham nhũng, làm trái, gây thất thoát tiền, tài sản của Nhà nước của các bị cáo trong vụ án lại đẩy sang việc tung hô, xin “cứu xét”.
Vì trào lưu đó mà trên mạng có những người đặt câu hỏi, ông Thăng xông xáo, tốt với dân như thế sao lại bị buộc tội? Thổi bão cho trào lưu này là những trang facebook kêu gọi ủng hộ 10 triệu chữ ký để xóa tội, giảm tội cho bị cáo.
Ở đây, cần nhất quán quan điểm: công, tội phân minh. Chúng ta thừa nhận những việc làm rất hiệu quả và rất được lòng dân của ông Đinh La Thăng trên tư cách Bộ trưởng GTVT và Bí thư Thành ủy TP.HCM. Công lao đó là rất rõ ràng. Nhưng tội trạng khi lãnh đạo PVN với những dự án thua lỗ, thất thoát rất lớn tiền của nhân dân thì phải rạch ròi, ông và các đồng phạm ra tòa, chịu trách nhiệm về sai phạm đó. Những thành tích đạt được trong công tác sẽ là tình tiết khi HĐXX lượng hình phạt.
Thứ ba, diễn biến phiên tòa cho thấy việc xét xử dân chủ, công minh theo tinh thần cải cách tư pháp. Mấy ngày qua, những lời nói sau cùng của ông Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh và nhiều bị cáo khác được trích dẫn, bình chế tràn lan trên mạng. Nhiều quan điểm mủi lòng từ những lời nói này, tỏ ra thương cảm, từ đó có lời bình, nhận xét kiểu như việc tòa đang “xử oan”.
Quan điểm khác thì ngược lại, phê phán, chỉ trích bị cáo rằng không hiểu luật, chỉ lo than vãn trước tòa. Thậm chí, có trang mạng nước ngoài đăng những bài viết chế giễu “tinh thần cộng sản”, “củi đậu đun hạt đậu”, quy chụp, suy diễn những lời nói của bị cáo với vấn đề thể chế chính trị. Thực tế, vấn đề cần phải được nhìn nhận thấu đáo và đúng hoàn cảnh.
Lời nói sau cùng trước tòa là lúc bị cáo có thể bày tỏ những quan điểm, suy nghĩ của cá nhân mình, về vụ án, tội trạng, về những gì đã xảy ra. Đó có thể là những bày tỏ, trải lòng sâu xa nhất, chân thực nhất. Những gì ông Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh và nhiều bị cáo trước tòa trải lòng về cuộc đời, sự nghiệp, về gia đình cũng như những mong muốn “được ăn Tết cùng gia đình”, “được thăm cha mẹ”…, đó là những tình cảm, những mong muốn rất chân thực, rất đời thường.
Chúng ta cần tôn trọng những điều đó, tôn trọng những sẻ chia, trải lòng của họ khi ở vào thời khắc sang trang khác cuộc đời vốn không ai mong muốn; còn việc tòa xem xét như thế nào là theo luật định, không nên lấy đó là sự chế giễu, đùa cợt. Lời sau cùng của ông Đinh La Thăng, ông Trịnh Xuân Thanh không chỉ có ý nghĩa với ông, đó còn là thông điệp có ý nghĩa nhắc nhở, cảnh tỉnh xã hội: Hãy sống, làm việc theo pháp luật, theo lẽ phải, hãy trân quý những điều giản dị, thường tình nhất, đừng chạy theo điều gì sai trái mà đánh mất thì hối không bao giờ kịp.
Ông Đinh La Thăng nhắc đến lá thư của một người nông dân rằng, mai này khi thôi làm quan, hãy về quê an nhàn trồng rau, câu cá, đánh cờ. “Nay những điều tưởng như giản dị nhất cũng không thành hiện thực nữa” – câu nói của ông lấy nước mắt của nhiều người, ấy cũng là thông điệp truyền gửi có ý nghĩa với bất cứ cán bộ, công chức nào.
Thứ tư, việc xét xử các bị cáo trong vụ án thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật, nỗ lực phòng chống tham nhũng, suy thoái theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) và Trung ương 4 (khóa XII). Một người từng giữ vị trí cao như ông Đinh La Thăng vẫn phải ra tòa, vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự, đó là minh chứng cho sự kiên quyết chống tham nhũng, xử lý sai phạm của Đảng, Nhà nước ta, bất kể người đó là ai, giữ chức vụ gì. Thế nhưng, những thế lực chống phá luôn tìm cách “bẻ lái”, đằng nào cũng bôi nhọ, xuyên tạc cho kỳ được.
Còn nhớ, khi Hội nghị Trung ương 5 quyết định thi hành kỷ luật, cho thôi Ủy viên Bộ Chính trị đối với ông Đinh La Thăng, trên mạng lan tràn các thông tin xuyên tạc, nói rằng đây là minh chứng cho cuộc “ẩu đả”, “đả hổ” giữa các phe phái trong Đảng. Một số trang mạng lại chế giễu hình thức xử lý kỷ luật này và nói rằng, làm thất thoát cả trăm, nghìn tỷ của Nhà nước mà chỉ bị kỷ luật là quá nhẹ, là “vuốt ve”, “mị dân” chỉ xử lấy cớ chứ sự thực Đảng “bao che, dung túng”.
Nhưng khi ông Đinh La Thăng bị khởi tố, bắt tạm giam, rồi ra tòa thì cũng chính những trang mạng đó lại trở bút, đưa ra giọng điệu rằng “có biến trong Đảng”, “thanh trừng nội bộ”, là nạn nhân của “triệt hạ, ẩu đả phe phái”, nhằm vào các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước để bôi nhọ…
Một phiên tòa lan tỏa nhiều cảm xúc, nhiều nghĩ suy trong xã hội và với mỗi người. Trước dồn dập thông tin trên mạng, làm sao tránh bão “xua ta đi”, đó là điều cần suy nghĩ…
