Ngày 16/11/2018, các lãnh đạo Khmer Đỏ Nuon Chea và Khieu Samphan đã bị tuyên phạm tội diệt chủng trong giai đoạn chế độ này cầm quyền tại Campuchia 1975-1979.
Trong phiên xét xử sáng 16/11, Tòa án quốc tế xét xử tội ác Khmer Đỏ tại Campuchia (ECCC) phán quyết rằng chính quyền Khmer Đỏ đã phạm tội “diệt chủng” tại Campuchia trong giai đoạn từ năm 1975-1979.
Chủ tọa phiên tòa, thẩm phán Nil Nonn nói: “Tòa án tuyên bố chính quyền Khmer Đỏ đã phạm các tội ác diệt chủng nhằm vào người Việt Nam và người Hồi giáo Chăm tại Campuchia”. Đây là lần đầu tiên tòa án đặc biệt này đưa ra phán quyết như vậy sau tròn 4 thập kỷ.
Đây là phán quyết lịch sử của ECCC.
ECCC đã ra phán quyết đối với hai bị cáo gồm Nuon Chea (92 tuổi), người được coi là “cánh tay phải” lãnh đạo Khmer Đỏ Pol Pot và Khieu Samphan (87 tuổi), có biệt danh “anh tư” và giữ vai trò là Chủ tịch nước Campuchia thời Khmer Đỏ. Năm 2014, Noun Chea và Khieu Samphan đã bị ECCC tuyên mức án tù chung thân vì tội ác chống lại loài người, tội chỉ đạo giết người, đàn áp chính trị và hành động tàn bạo.
Phát biểu tại họp báo, phát ngôn viên Tòa sơ thẩm của ECCC, ông Neth Pheaktra cho biết phiên tòa có sự tham gia chứng kiến của các quan chức Liên hợp quốc (LHQ), đại diện chính phủ và đại diện các đại sứ quán, cùng khoảng 500 người dân Campuchia.
Ông Neth Pheaktra khẳng định: “Phán quyết trên là một sự kiện lịch sử đối với ECCC, Campuchia, thế giới và cho cả công lý quốc tế”. Nếu không có khiếu nại nào, bản án sẽ lập tức có hiệu lực. Trong trường hợp ngược lại, đơn khiếu kiện sẽ được nộp lên Toà án Tối cao”.
Theo quan chức trên, để có thể đưa ra kết quả và kết thúc vụ án, tòa đã mất 283 ngày điều tra, xét hỏi, từ ngày 17/10/2014 – 11/1/2017. Trong quá trình điều tra, cơ quan điều tra đã lấy lời khai của 185 người, trong đó 114 nhân chứng, 63 người thuộc diện dân sự, 8 chuyên gia. Ông cho biết vụ án 002/02 đã phải trả qua thời gian dài để điều tra xét xử vì tính chất phức tạp, có nhiều cá nhân có liên quan, và nhiều nạn nhân, nhiều tài liệu và phiên tòa phải tiến hành việc chuyển ngữ bằng ba thứ tiếng.
Giám đốc Trung tâm Tài liệu của Campuchia (DC-Cam), ông Youk Chhang bày tỏ hy vọng phán quyết sẽ kết thúc “câu chuyện buồn ở đất nước chúng tôi, dù vết thương rất sâu, nhưng nó đã kết thúc”.
Tuyên bố của ECCC cho biết hai cựu lãnh đạo Khmer Đỏ Nuon Chea và Khieu Samphan phậm Tội ác chống nhân loại, Tội ác chiến tranh và Tội ác diệt chủng liên quan đến các địa điểm làm việc và các nguyên nhân gồm hợp tác xã, công trường đê bao làm việc như Tumnup Trapeng Thmor, Một tháng Giêng, công trường xây dựng sân bay Kompong Chhnang, các trung tâm an ninh 21 (nhà tù Tuol Sleng), Krang Ta Chan và O Kanseng, Sở An ninh Phnom Kral. Hành động diệt chủng đối với người Chăm và người Việt, đối với các phật tử và các quan chức của Cộng hòa Khmer; cũng như việc cưỡng ép kết hôn trên toàn quốc.
Phát biểu họp báo, Phó Thủ tướng Thường trực Campuchia, Bin Chhin cho biết quá khứ đen tối về Khmer Đỏ sẽ được đưa vào sách giáo khoa để các thế hệ mai sau được biết. Trong khi đó, Giám đốc Trung tâm Tài liệu của Campuchia, ông Youk Chhang, cho rằng: “Phán quyết vào ngày 16/11 sẽ kết thúc câu chuyện buồn ở đất nước chúng tôi, dù vết thương rất sâu, nhưng nó đã kết thúc”.
ECCC là tòa án đặc biệt tại Campuchia do LHQ và Chính phủ Campuchia lập ra từ năm 2006, nhằm xét xử tội ác của các lãnh đạo Khmer Đỏ gây ra dưới thời diệt chủng. Theo một báo cáo của ECCC, tổng chi phí cho tòa kể từ khi bắt đầu hoạt động vào năm 2006 – 2017 là 318,9 triệu USD, trong đó Nhật Bản đóng góp nhiều nhất với 29%, tiếp đó là các nước như Mỹ và Australia. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, ECCC đã nhiều lần phải tạm ngưng hoạt động do thiếu hụt nguồn ngân quỹ hoạt động, đặc biệt là chi phí trả lương cho đội ngũ nhân viên pháp lý Campuchia.
