Huyền thoại về nữ anh hùng 3 lần bị địch cưa chân

Năm ấy chị trạc ngoài 40, gương mặt sáng sủa, phúc hậu. Và hơn thế nữa, vượt lên thương tật, mất mát, trông chị có một vẻ tự tin kỳ lạ. Câu chuyện về chị trong cuộc họp mặt làm mọi người ngẩn ngơ, sững sờ…

Chị tên là Phan Thị Mai, sau chiến tranh, tên giấy tờ đổi thành Phạm Thị Mai nhưng đồng bào Hàm Liêm quen gọi chị bằng cái tên thân mật: Tám Tiệm. Những năm chiến tranh chống Mỹ, chị là chính trị viên Xã đội, Hội trưởng Hội Phụ nữ, Đảng ủy viên xã Hàm Liêm. Chị sinh ra trong gia đình có 7 anh chị em. Bà Lê Thị Hoa, mẹ chị có hai em trai và hai con rể hy sinh. Sự kiện Mậu Thân năm 1968, Hàm Liêm được xem là bàn đạp cho quân giải phóng tấn công vào nội đô Phan Thiết. Mẹ chị là điểm tựa cho đội quân của con bám vào mảnh đất quê hương chiến đấu. 2 giờ chiều ngày 8-3-1968, Tiểu đoàn 4 Sư đoàn 32 quân đội Sài Gòn kéo về bao vây Hàm Liêm. Lúc đó, chị đang viết báo cáo chuẩn bị cho cuộc mít tinh. Nghe động, chị chạy xuống hầm cùng 4 đồng chí khác. Kẻ thù ném lựu đạn xuống hầm bí mật, 4 đồng chí của chị hy sinh. Chị tung hầm, bằng quả lựu đạn cuối cùng, chiến đấu quyết liệt, gây thiệt hại nặng nề cho địch. Chị bị thương ở chân, hai tay và mặt.  Địch dùng máy bay đưa chị cùng số binh lính thương vong về Camp ESEPIC (Bệnh viện Đoàn Mạnh Hoạch). Tại đây, chúng tra tấn chị bằng nhiều hình thức, cắt cụt chân trái để chị đau đớn mà khai ra cơ sở nhưng chị thà hy sinh, can đảm vượt qua những trận đòn để giữ gìn bí mật của tổ chức.

Sau đó, địch đưa chị về Bệnh viện Phan Thiết, tiếp tục thủ đoạn 3 lần cưa chân chị đến đùi. Những năm ấy, mẹ chị chắt chiu từng đồng, lặn lội đi thăm con ở bệnh viện, rồi nhà tù. Mỗi lần chứng kiến con bị cưa chân, lòng mẹ như bị xát muối. Mẹ gói khúc chân con gánh về trong nước mắt, lòng quặn đau chôn một phần thân thể của con trên mảnh đất quê hương. Mẹ nghĩ chị không thể sống sót nên chuẩn bị một phần đất để chôn chị.

Không khai thác được gì ở chị, địch ném chị vào nhà xác, không chữa trị. Ở đây, hàng ngày, chị sống cùng những xác chết, hai chân bị giòi đục, lở loét đau đớn khủng khiếp. Mỗi ngày trôi đi, chị lắng nghe cơ thể mình bị giòi đục, rữa nát, đi dần đến cái chết. Một hôm, có đoàn bác sĩ Mỹ đến nhà xác, phát hiện chị còn sống. Vị bác sĩ phản đối cách đối xử tù binh tàn bạo, đưa về Bệnh viện Phan Thiết, chích liều kháng sinh mạnh điều trị cho chị.

Vết thương chưa lành hẳn, địch chuyển chị về tiểu khu tiếp tục tra tấn, hỏi cung. Nhổ máu từ miệng ra, chị nhìn thẳng vào bọn ác ôn, gằn từng tiếng: “Đồ hèn, hành hạ một phụ nữ tàn phế như tao, các người không nhục sao? Tao thà chết, quyết không khai ra đồng chí của mình, phản bội cách mạng”. Địch tống chị vào trại giam Ty cảnh sát, rồi đưa chị xuống nhà tù Bình Thuận.

Đầu năm 1970, địch thả người nữ tù bị cưa cụt đôi chân về địa phương vì cho rằng chị đã tàn phế, không còn sức để hoạt động cách mạng nữa. Nhưng địch đã lầm, với đôi chân bị cưa sát, chị vẫn tiếp tục đánh giặc. Chị làm cố vấn chỉ huy quân sự, tham gia đánh hàng trăm trận. Với thương tật như thế, thêm hai lần nữa, chị bị kẻ thù bắt giam vào nhà tù Bình Thuận rồi đưa ra tòa án quân sự ở Nha Trang. Tháng 11-1974, chị ra khỏi nhà tù, được đưa vào căn cứ làm việc trong một cơ quan dân y cho đến ngày hòa bình.

Ngày hòa bình, mẹ chị ôm chầm đứa con gái thân yêu vào lòng, nghẹn ngào. Cô con gái xinh đẹp, đảm đang của mẹ ngày nào đã mất đi đôi chân. Đó là một thực tế mà bà đã chuẩn bị để đón nhận, nhưng làm sao nước mắt vẫn rưng rưng. Lồng ngực thanh xuân của chị thổn thức trên bờ vai gầy, còm cõi của mẹ. Bà vuốt ve mái tóc dài mượt của con, đau nhói lòng nhận ra con gái mình còn quá trẻ.

Nỗi khát khao có được đứa con nung nấu trong lòng, nên chị dang tay đón đứa bé mới 3 ngày tuổi bị bỏ rơi, dù mỗi ngày phải dùng chiếc xe lắc tay đi hàng chục cây số mua sữa cho con. Mẹ chị giúp con gái nuôi nấng cháu, thức suốt đêm cùng chị khi bé bị bệnh. Trong nhọc nhằn làm mẹ, chị lại mơ thấy mình có được một đứa con do chính chị đứt ruột sinh ra. Giấc mơ lớn dần, ngày càng nung nấu trong lòng chị. Lúc ấy chị đang là Phó bí thư chi bộ, phụ trách hợp tác xã. Sau nhiều đêm thức trắng suy nghĩ, giằng xé, chị đi đến quyết định trả lại tổ chức quyền lợi và chức vụ. Tình mẫu tử vượt qua đói nghèo, thành kiến, vượt qua cả thương tật của chính mình. Người mẹ là đôi chân cho chị tựa vào để bước qua những tháng năm đầy khắc nghiệt, khó khăn. Vào một đêm mùa xuân năm 1983, ngôi nhà chị vang lên tiếng khóc chào đời của một bé gái. Chị đặt tên cho con là Yến Ly. Tên thân mật của bé là Huệ, còn chị là Lan. Từ đó, ngôi nhà người nữ thương binh ấy rộn rã tiếng khóc, tiếng cười nói bi bô của hai đứa trẻ.

Sức sống, lòng dũng cảm, nghị lực bật lên từ sự mất mát của người phụ nữ ấy cứ làm lòng tôi thao thức. Sự thấu đáo bao dung của người mẹ càng làm tôi khâm phục. Đêm ấy cảm xúc tràn ra giấy, tôi không ngờ mình viết nhanh, những dòng thơ của “Hai đời làm mẹ”:

Xứng danh anh hùng là thế nhưng danh hiệu Anh hùng đến với chị chậm hơn sau mấy mươi năm, vì một nguyên nhân thật khắc nghiệt, bởi do chị một mình can đảm nuôi con và những đứa con chị mang họ mẹ!

21 tuổi bị kẻ thù cưa sát đôi chân, chỉ còn 8% cuộc đời, chị đã vươn lên, sống xứng đáng, nuôi con ăn học, thành nhân, rồi nuôi cháu cho con có thời gian lo việc nước. Mãi đến năm 2000, chị mới được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT.

Thấm thoát mà Lan, Huệ lớn lên, đã bước vào tuổi thiếu nữ. Lan học hết lớp 8, bỏ học lấy chồng sớm. Huệ tốt nghiệp phổ thông, làm việc trong ngành địa chính ở Hàm Liêm. Giờ đây, từ đôi chân bị cưa sát của chị đã nảy lộc thêm 6 thành viên. Lan có một cô con gái, Vợ chồng Huệ, có 2 cậu con trai. Tôi hỏi về sự vắng mặt của con rể đầu. Chị nói: “Đó là một câu chuyện dài…”. Người nữ anh hùng trong thời bình quyết liệt dang tay che chở cho con gái, khi biết Lan thường xuyên bị chồng đánh đập. Sau nhiều lần khuyên giải không thành, chị mời đại diện chính quyền lập biên bản, làm thủ tục ly hôn. Chị nói với chồng Lan: “Mẹ nuôi con cực lắm. Con không thương vợ nữa thì mẹ đưa nó về với mẹ, đừng hành hung nó”. Lan đưa con gái về sống chung với mẹ.

Đời tôi đã nhiều lần được đọc thơ nhưng hôm đó, được đọc bài thơ Hai đời làm mẹ giữa vườn thanh long bát ngát của chị, tôi thấy mình hạnh phúc tràn ngập vì kết thúc rất có hậu của chị. Từ đôi chân bị cưa cụt của chị đã nảy lên 6 chiếc chồi khỏe mạnh, tràn đầy sức sống, ước mơ. Tôi không cầm được nước mắt khi chạm vào đôi vai rắn như sắt của chị. Hơn 40 năm sau chiến tranh, chị đã dồn sức lên đôi cánh tay để chống đỡ, là điểm tựa cho đàn con cháu. Sức sống của người phụ nữ Việt Nam thật mãnh liệt.