Sự thật là, Thiên Chúa giáo chỉ mới được bắt đầu truyền bá vào Việt Nam từ thế kỷ XVI (năm 1533) dưới thời vua Lê Trang Tông do các giáo sỹ hai dòng Đamin và Phanxico. Vùng Nam Định là nơi khởi phát. Đến thế kỷ XVII một giáo sỹ người Pháp tên là Alexande Rhodes thuộc dòng Tên Bồ Đào Nha đã thế chân và kể từ đó Thiên Chúa giáo trở thành công cụ đắc lực cho thực dân Pháp xâm lược Đông Dương.
Từ thế kỷ XVIII, dưới thời Giám mục Pignecu De Behaine (thường gọi là Bá Đa Lộc) đã giúp Nguyễn Ánh ký Hiệp ước Vesailles với Pháp lật đổ Tây Sơn, phục hồi nhà Nguyễn. Đổi lại, nhà Nguyễn tô nhượng đất cho Pháp mở ra thời kỳ đô hộ mới, biến nhà Nguyễn thành bù nhìn. Thiên Chúa giáo có cơ phát triển rầm rộ, lấn lướt cả những tôn giáo truyền thống lâu đời ở Việt Nam. Chẳng hạn, nhà thờ lớn Hà Nội bây giờ là được xây trên nền của chùa Báo Thiên có từ thời nhà Lý.
Sau khi nguyễn Ánh chết (1820), các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức đã ra 14 sắc chỉ cấm đạo Thiên Chúa giáo vì lấn át phong tục tập quán, tín ngưỡng Việt, làm tay sai cho Pháp. Cuộc đàn áp này kéo dài 43 năm cho đến năm 1862 khi Pháp và triều đình nhà Nguyễn ký Hiệp ước Nhâm Tuất bãi bỏ quy định cấm đạo Thiên Chúa giáo.
Thiên chúa giáo chỉ có cơ hội sống yên bình, tự do tín ngưỡng, tự do hành đạo kể từ khi Việt Nam giành được độc lập, dưới chế độ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945) cho đến nay.
Ngày 24 tháng 11 năm 1960, Tòa Thánh Vatican mới quyết định thành lập hàng Giáo phẩm Việt Nam và nâng các Giáo phận tông tòa lên hàng Chính tòa. Giáo phận Vinh cũng được nâng lên vào ngày này và thuộc Giáo Tỉnh Hà Nội.
Năm 1707, theo báo cáo của Giám mục Jaques de Bourges, Đại diện Tông tòa Tây Đàng Ngoài, tình hình giáo dân ở xứ Nghệ An (bao gồm cả Hà Tĩnh) là 3.000 người, do linh mục Bảo Lộc Tri coi sóc; ở Bố Chánh (Quảng Bình) là 4.000 người.
Ngày nay, giáo phận Vinh (Bao gồm 3 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình) đã có 23 giáo hạt, 195 giáo xứ, với 284 linh mục, khoảng 523.000 tín đồ, chiếm 10% dân số toàn vùng. Cai quản giáo phận Vinh hiện nay là Giám mục chính tòa Phaolô Nguyễn Thái Hợp.
Dẫu có một thời gian dài 20 năm đất nước chia cắt, đạo Thiên chúa là lực lượng nòng cốt trung thành với Mỹ Ngụy đàn áp cách mạng ở miền Nam, nhưng với chính sách tự do tín ngưỡng, tự do tôn giáo, từ ngày đất nước thống nhất (1975) đạo Thiên Chúa vẫn được tạo cơ hội thực hành tín ngưỡng bình đẳng như các tôn giáo khác.
Không ai có thể phủ nhận những chính sách đúng đắn của Nhà nước Việt Nam với tôn giáo. Không ai có thể phủ nhận những phát triển về mọi mặt của các xứ đạo ngày nay cả về kinh tế, văn hóa, cơ sở thờ tự là do những cơ hội mà Đảng và Nhà nước Việt Nam mang lại. Đại bộ phận tín đồ Thiên Chúa cả nước yên tâm, tin tưởng cùng chung lòng với tín đồ các tôn giáo khác và nhân dân không theo tôn giáo nào vượt qua nhiều khó khăn, xây dựng cuộc sống, bảo vệ đất nước. Đường hướng “tốt đời, đẹp đạo” đã được gầy dựng, vun đắp khắp mọi xứ đạo. Điều đó mọi giáo dân tự biết.
Ấy vậy nhưng, vẫn có một bộ phận trong giới chủ chăn, tín đồ Thiên Chúa luôn tìm cách lội ngược dòng dân tộc, rắp tâm phá hoại thành quả mà cách mạng mang lại, nhăm nhăm lợi dụng những hoàn cảnh khó khăn của đất nước mưu đồ gây bạo động xã hội, tiếp tay cho các thế lực thù địch lật đổ chế độ. Trắng trợn hơn, họ công khai việc liên hệ với bọn khủng bố Việt Tân, với những tổ chức, cá nhân chống Việt Nam ở ngoại quốc.
Từ một Giáo phận vốn yên bình với những giáo dân vốn hiền lành, thuần hậu, chăm chỉ làm ăn nhiều gia đình trở nên khá giả trở thành một giáo phận “nóng” với không ít tín đồ, linh mục chỉ biết nổi loạn, gây rối, lợi dụng các hoạt động tôn giáo để chống đối chính quyền bất chấp pháp luật, bất chấp chân lý cuộc sống.
Điển hình cho “dòng nước ngược” đó là một bộ phận giới chủ chăn Giáo phận Vinh dưới thời cai quản của Giám mục Nguyễn Thái Hợp và Dòng Chúa cứu thế. Nhìn lại từ năm 2010 đến nay, kể từ khi ông Nguyễn Thái Hợp được cử làm Giám mục giáo phận Vinh, Giáo phận luôn được biết đến là nơi xảy ra nhiều hoạt động vượt qua giới hạn hoạt động tôn giáo đơn thuần vi phạm pháp luật có hệ thống, để lại những tai tiếng xấu làm hoen ố phương châm sống “tốt đời – đẹp đạo” mà tín đồ giáo phận Vinh đã bồi đắp bấy lâu nay. Chính họ đã gây nên những mất mát tình cảm và sự tôn trọng của lương dân và của chính quyền.
Dưới thời cai quản của Giám mục Nguyễn Thái Hợp, những vụ việc lấn chiếm đất đai, xây dựng công trình trái pháp luật ở Giáo xứ Ngọc Long, xã Công Thành, huyện Yên Thành; cướp đất ở Giáo xứ Làng Rào, xã Nghi Hương, huyện Tân Kỳ; ngang nhiên lấn chiếm đất đai tại Giáo xứ Lập Thạch, xã Nghi Thạch, huyện Nghi Lộc, giáo họ Yên Trạch, phường Thu Thủy, thị xã Cửa Lò; kích động hơn 500 giáo dân Giáo xứ Xuân Kiều mang theo cuốc, xẻng, búa đến đập phá tường rào và cướp đất của Trường mầm non Nghi Kiều, Nghi Lộc…
Những vụ gây rối trật tự công cộng, đánh đập, bắt giữ người trái pháp luật ở xã Yên Khê, huyện Con Cuông; bắt giữ người trái pháp luật, hủy hoại tài sản công dân ở giáo xứ Mỹ Yên, xã Nghi Phương, huyện Nghi Lộc; Kích động hàng trăm giáo dân giáo xứ Đông Yên (Hà Tĩnh) gây rối, không chịu di rời trả lại mặt bằng cho tỉnh Hà Tĩnh thi công cảng Vũng Áng mặc dù đã nhận tiền đền bù; Kích động giáo dân Giáo xứ Kỳ Hà không cho con em mình đến trường vào ngày khai giảng; Kích động giáo dân Thạch Bằng bao vây trụ sở UBND huyện Lộc Hà; Kích động giáo dân xứ Đông Yên, xứ Kỳ Hà chặn đường quốc lộ; Kích động giáo dân xứ Cồn Sẻ, Quảng Trạch, Quảng Bình, xứ Song Ngọc, Phú Yên huyện Quỳnh Lưu mượn cớ vụ Formosa xuống đường biểu tình, xung đột với lực lượng công an; Kích động giáo dân các giáo xứ Hoàng Mai cản trở giao thông, gây áp lực trước cơ quan CA huyện đòi thả tội phạm bị khởi tố…
Những ngày gần đây, nhiều người không khỏi băn khoăn khi đặt câu hỏi, tại sao trong lúc các giáo phận cả nước vẫn đồng lòng, hợp sức cùng Nhà nước giải quyết khó khăn, khắc phục sự cố ô nhiễm môi trường do Fomosa gây ra. Sản xuất, du lịch của vùng biển miền Trung đang ổn định trở lại thì Giáo phận Vinh lại là nơi có nhiều biến động và phản ứng tiêu cực, thái quá đến như vậy. Cùng lúc, hàng giáo phẩm Giáo phận Vinh do Giám mục Nguyễn Thái Hợp cầm đầu kéo sang châu Âu để kêu gọi sự tiếp sức của các thế lực chống Việt Nam hỗ trợ?
“Thư chung” của Giám mục Nguyễn Thái Hợp thì kêu gọi các Tu sỹ, bà con giáo dân của mình đi tuần hành “vì môi trường” nhưng mang theo những băng rôn khẩu hiệu có nội dung kích động thù hằn, hô hào phân biệt lương giáo, xúc phạm đảng Cộng sản, phỉ báng chính quyền, bôi nhọ lãnh tụ Hồ Chí Minh. Thậm chí dương cao lá cờ vàng 3 sọc của chính quyền thây ma VNCH bên cạnh lá cờ nước Chúa như một sự thách thức, phủ định sự nghiệp giải phóng dân tộc, xúc phạm vong linh các liệt sỹ (trong đó có cả con em người Thiên chúa giáo).
Dưới sự điều hành của ông Nguyễn Thái Hợp đã hình thành một lứa linh mục mới thiếu trình độ, thiếu đức tin, sa đọa về lối sống, hoạt động không đúng với vai trò và bổn phận của giáo sỹ Công giáo, mang màu sắc chính trị tiêu cực với những cái tên như Đặng Hữu Nam, Nguyễn Đình Thục, Hoàng Văn Ngợi… Dư luận đặt câu hỏi bấy lâu nay, những điểm nóng Công giáo hoạt động ngoài Pháp luật, đi ngược với lợi ích dân tộc; một bộ phận chủ chăn, tín đồ cực đoan Giáo phận Vinh vi phạm pháp luật mà không có sự bảo trợ của Giám mục Nguyễn Thái Hợp có thể ngang nhiên vậy không?
Ai cũng biết, mọi tôn giáo chân chính đều hướng con người đến giá trị chân, thiện, mỹ. Và một người Công giáo tốt trước hết phải là một công dân tốt như lời Giáo hoàng Benedict XVI đã nói. Thế nhưng, với những hoạt động dung túng những kẻ dưới quyền của mình dẫn dắt “con chiên” đi vào con đường lạc lối, Giám mục Nguyễn Thái Hợp có còn xứng với danh xưng được Đức Thiên Chúa uỷ nhiệm?
Thiết nghĩ, Giáo hội Công giáo Việt Nam mà trực tiếp là Hội đồng Giám mục nên có những quyết định cụ thể đối với Giám mục Nguyễn Thái Hợp để Giáo phận Vinh được trở lại yên bình như xưa, để toàn dân đoàn kết một lòng, để tôn giáo đồng hành cùng dân tộc trong sư nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.